Thai kỳ khỏe mạnh không chỉ được đánh giá bằng việc thai “có tim thai” hay “đủ tháng”, mà còn nằm ở tốc độ phát triển của thai nhi theo từng giai đoạn. Thai chậm tăng trưởng trong tử cung là một trong những vấn đề cần được phát hiện sớm và theo dõi sát để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.
1. Thai chậm tăng trưởng là gì?
Thai chậm tăng trưởng là tình trạng thai nhi có kích thước nhỏ hơn so với tuổi thai, dựa trên các chỉ số đo được qua siêu âm. Cụ thể, tình trạng này thường được xác định khi cân nặng thai nhi hoặc chu vi vòng bụng nằm dưới bách phân vị thứ 10 so với ngưỡng tham chiếu theo tuổi thai.
Thai chậm tăng trưởng trong tử cung (Intrauterine Growth Restriction – IUGR) là khi thai nhi không đạt được tiềm năng tăng trưởng bình thường, dù đang ở trong tử cung. Hầu hết các trường hợp IUGR là thai nhỏ so với tuổi thai, tuy nhiên điểm khác biệt quan trọng là:
Thai chậm tăng trưởng có nguy cơ cao dẫn đến kết cục thai kỳ bất lợi, như suy thai, sinh non hoặc tử vong chu sinh.
2. Nguyên nhân gây thai chậm tăng trưởng
Sự phát triển của thai nhi có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, được chia thành 3 nhóm nguyên nhân chính:
Từ phía mẹ
- Tăng huyết áp, tiền sản giật.
- Thiếu máu, suy dinh dưỡng.
- Hút thuốc lá, uống rượu, sử dụng chất kích thích.
- Các bệnh lý mạn tính: đái tháo đường, bệnh tim, bệnh thận.
Từ phía thai
- Bất thường nhiễm sắc thể hoặc dị tật bẩm sinh.
- Nhiễm trùng bào thai: CMV, Rubella, Toxoplasma…
Từ phía nhau thai và dây rốn
- Bánh nhau không cung cấp đủ dinh dưỡng: nhau thai nhỏ, xơ hóa, bám thấp hoặc suy chức năng.
- Bất thường dây rốn: dây rốn quấn cổ, thắt nút, hoặc chỉ có một động mạch rốn.
3. Dấu hiệu thai chậm tăng trưởng mẹ bầu cần biết
Thai chậm tăng trưởng không phải lúc nào mẹ cũng cảm nhận rõ, vì vậy việc theo dõi y khoa đóng vai trò rất quan trọng. Một số dấu hiệu gợi ý gồm:
- Bề cao tử cung và vòng bụng nhỏ hơn so với tuổi thai.
- Cân nặng mẹ tăng chậm hoặc không tăng.
- Siêu âm Doppler thai cho thấy:
+ Cân nặng thai nhi < bách phân vị thứ 3, hoặc
+ Bách phân vị thứ 10 kèm theo bất thường các chỉ số Doppler mạch máu,
Hoặc có sự sụt giảm tốc độ tăng trưởng thai qua các lần theo dõi.
Do đó, khám thai và siêu âm định kỳ là chìa khóa giúp phát hiện sớm tình trạng này.
4. Mẹ bầu cần làm gì khi thai chậm tăng trưởng?
Khi được chẩn đoán thai chậm tăng trưởng, bác sĩ sẽ xây dựng kế hoạch theo dõi và can thiệp phù hợp, bao gồm:
- Theo dõi sát sự phát triển của thai qua siêu âm Doppler và monitoring tim thai.
- Điều chỉnh chế độ sinh hoạt: nghỉ ngơi hợp lý, dinh dưỡng đầy đủ; bổ sung sắt, đạm, canxi và vitamin cần thiết.
- Hướng dẫn mẹ theo dõi cử động thai tại nhà; nếu thấy thai đạp ít hơn bình thường, cần đến bệnh viện ngay.
Tùy vào tình trạng của mẹ và thai, bác sĩ có thể chỉ định nhập viện theo dõi hoặc chấm dứt thai kỳ sớm khi cần thiết để đảm bảo an toàn.
Đặc biệt, khi thai chậm tăng trưởng được chẩn đoán lần đầu, nhất là ở quý II của thai kỳ, mẹ bầu nên:
- Siêu âm hình thái để đánh giá các bất thường cấu trúc.
- Thực hiện chọc ối nhằm phát hiện bất thường nhiễm sắc thể hoặc nhiễm trùng bào thai nếu có chỉ định.
- Điều quan trọng nhất mẹ cần làm chính là tuân thủ đầy đủ chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa.
5. Phòng ngừa thai chậm tăng trưởng
Để giảm nguy cơ thai chậm tăng trưởng, mẹ bầu nên:
- Khám thai định kỳ đúng lịch.
- Dinh dưỡng cân đối, không kiêng khem quá mức.
- Kiểm soát tốt các bệnh lý nền như tăng huyết áp, đái tháo đường.
- Tránh hút thuốc lá, rượu bia, thức khuya và căng thẳng kéo dài.
- Bổ sung acid folic, sắt, canxi và vitamin cần thiết trước và trong thai kỳ.
Thông điệp sức khỏe
“Phát hiện sớm – Theo dõi sát – Can thiệp kịp thời” chính là chìa khóa giúp mẹ và bé vượt qua thai kỳ an toàn khi đối mặt với tình trạng thai chậm tăng trưởng.
Mỗi lần khám thai, mỗi lần siêu âm không chỉ là kiểm tra sức khỏe, mà còn là một bước bảo vệ con yêu ngay từ trong bụng mẹ.