Bài viết được cố vấn chuyên môn bởi BS. Đoàn Ngọc Thu - Bác sĩ khám và điều trị Sản Phụ khoa, BVQT Phương Châu
1. Bạch sản âm hộ là gì?
- Bạch sản âm hộ (hay còn gọi là Vết trắng âm hộ). Đây là tình trạng muộn của bệnh loạn dưỡng của các tế bào biểu mô âm hộ, âm đạo. Biểu hiện lâm sàng của loạn dưỡng âm hộ là tổn thương màu trắng của âm hộ, bao gồm các dạng tổn thương khác nhau là: Lichen hóa, tăng sản biểu mô gai, các dạng bệnh lý da khác.
- Hầu hết các tổn thương này là lành tính hay chỉ là tổn thương tiền ung. Chỉ 4% – 6% trường hợp là có thể chuyển thành ung thư.
- Phổ biến nhất là xơ hóa liken âm hộ và tăng sản tế bào vảy âm hộ. Hai tình trạng này có nguyên nhân, biểu hiện lâm sàng và điều trị tương tự nhau nhưng có những thay đổi mô bệnh học khác nhau. Cả hai đều dẫn đến suy giảm đáng kể chất lượng cuộc sống, nguy cơ ác tính cũng như tái phát sau điều trị.
- Về mặt lâm sàng, da và niêm mạc tại chỗ của âm hộ thường bị trắng và dày lên hoặc bệnh teo lại được gọi chung là bệnh “bạch sản âm hộ”.
2. Nguyên nhân gây bệnh
Nguyên nhân chính xác chưa rõ ràng, nhưng các yếu tố sau được ghi nhận có liên quan:
- Nhiễm trùng và viêm nhiễm âm hộ.
- Rối loạn nội tiết tố, đặc biệt ở phụ nữ mãn kinh.
- Yếu tố di truyền: khoảng 10–30% bệnh nhân bị bạch sản âm hộ là do di truyền. Loại teo bạch sản âm hộ do di truyền chủ yếu là thể teo.
- Một số bệnh lý đi kèm: tiểu đường, bạch biến, chàm da, ngứa âm hộ,.....Đặc biệt, việc dùng thuốc bừa bãi, điều trị không đúng cách cũng có thể gây ra hoặc làm nặng thêm sự hình thành và phát triển của bệnh bạch biến.
- Nhiễm nấm Candida, virus Epstein-Barr, HPV.
- Đột biến gen p53 làm tăng nguy cơ tăng sinh bất thường tế bào.
- Tiền sử bạch sản vùng miệng cũng có thể liên quan
Mô bệnh học: Đây là tổn thương do tăng sinh trong biểu mô niêm mạc hay biểu bì. Trong bệnh bạch sản, lớp biểu mô niêm mạc trở nên xơ dày lên bắt đầu từ sự dày lên của lớp tế bào hạt.
3. Biểu hiện và triệu chứng lâm sàng
- Xuất hiện mảng trắng sáng như sữa, sáng trắng không đều hay mảng bám có bề mặt hơi gồ lên, có đường viền và giới hạn rõ.
- Những sang thương này có thể thấy ở cơ quan sinh dục như niêm mạc âm đạo, niệu đạo, âm vật, môi lớn và môi bé…
- Ngứa vùng kín kéo dài, đặc biệt về đêm, gây mất ngủ, khó chịu. Ngứa có thể dẫn đến việc cọ xát, trầy xước, từ đó gây đỏ da, phù nề, mất da, loét hay chảy dịch.
- Ngứa là một triệu chứng rất thường gặp. Ngứa có thể dẫn đến việc cọ xát, trầy xước, từ đó gây đỏ da, phù nề, mất da, loét hay chảy dịch.
- Một số sang thương nếu để lâu có thể trở thành: sang thương gồ cao, không rõ giới hạn; bề mặt da trở nên xơ cứng, mất cảm giác khi sờ vào; chảy máu từ các vết mất da hay loét.
4. Tác hại của bạch sản âm hộ
- Sau khi mắc phải bệnh bạch sản âm hộ, người bệnh sẽ thường xuyên cảm thấy ngứa ngáy khó chịu ở âm hộ, ngứa như xuyên, ngứa kịch 5phát, nhất là về đêm, kèm theo cảm giác nóng rát, khô rát, khó chịu ảnh hưởng nghiêm trọng đến giấc ngủ...
- Da và niêm mạc âm hộ chuyển sang màu trắng, hoặc đỏ nhạt xen kẽ, bề mặt gồ ghề, không bằng phẳng, có vết nứt, loét, bào mòn, cứng mất tính đàn hồi gây tiểu khó.
- Biến dạng cơ quan sinh dục ngoài: Kích thước môi âm hộ co lại hoặc thậm chí biến mất, thu hẹp cửa âm đạo, có thể gây khó khăn trong quan hệ tình dục, có thể gây khó sinh.
- Nguy cơ tiến triển thành ung thư âm hộ: Trong những trường hợp nặng, nó có thể phát triển thêm thành ung thư âm hộ , với tỷ lệ ung thư là 10-50%.
5. Chẩn đoán bạch sản âm hộ
- Khám phụ khoa trực tiếp để đánh giá tổn thương.
- Sinh thiết da/niêm mạc khi nghi ngờ loạn sản hoặc ung thư hóa
- Các xét nghiệm kèm theo (HPV, nấm, soi tươi) giúp loại trừ nguyên nhân phối hợp
Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời có thể ngăn ngừa 96 – 97% trường hợp trở nên nặng hơn.
6. Điều trị như thế nào?
Việc điều trị cần kiên trì, kết hợp nhiều biện pháp:
a. Chăm sóc tại chỗ:
- Vệ sinh nhẹ nhàng, giữ vùng kín sạch sẽ, khô ráo.
- Không chà xát mạnh, tránh dùng xà phòng có chất tẩy mạnh
b. Thuốc điều trị tại chỗ:
- Corticoid bôi tại chỗ để giảm viêm, ngứa.
- Trong trường hợp sừng hóa: dùng vitamin A acid (0,025–0,05%) hoặc fluorouracil 2,5%
c. Theo dõi và can thiệp thêm nếu cần:
- Loạn sản nhẹ: điều trị nội khoa và theo dõi định kỳ
- Nếu có dấu hiệu hóa ác (loét kéo dài, tế bào bất thường): cần phẫu thuật cắt rộng
7. Người bệnh nên làm gì khi mắc bạch sản âm hộ?
Bác sĩ Sản Phụ Khoa – Bệnh viện Sản Quốc Tế Phương Châu khuyến cáo, phụ nữ nên:
- Khám phụ khoa định kỳ 6 tháng – 1 năm/lần.
- Khi có dấu hiệu ngứa âm hộ kéo dài, xuất hiện mảng trắng, đau rát, khó quan hệ, hãy đi khám ngay.
- Không tự ý mua thuốc điều trị tại nhà vì dễ làm tổn thương nặng hơn hoặc che lấp bệnh lý nguy hiểm.
- Sau điều trị, cần tái khám đúng lịch hẹn, giữ tâm lý ổn định và chế độ dinh dưỡng hợp lý để hỗ trợ hồi phục