Khó tiêu chức năng: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

03/12/2024
Nội dung chính xem nhanh

Khó tiêu chức năng hay còn gọi là chứng khó tiêu không do loét. Đây là hội chứng phổ biến và thường dễ tái đi tái lại mà không có nguyên nhân rõ ràng. Mặc dù không gây nguy hiểm nhưng lại ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng sống của bệnh nhân. Bài viết sau sẽ giúp bạn nhận biết sớm những dấu hiệu của hội chứng này để có thể điều trị sớm và phòng ngừa một cách hiệu quả.

Bài viết được cố vấn nội dung chuyên môn bởi BS. Phan Nguyễn Bảo Huy, Trưởng Khoa Khám bệnh Đa Khoa, BVQT Phương Châu.

Khó tiêu chức năng là một rối loạn tiêu hóa phổ biến

Khó tiêu chức năng là một rối loạn tiêu hóa phổ biến

Khó tiêu chức năng là gì?

Khó tiêu chức năng (KTCN) là thuật ngữ mô tả hội chứng đầy hơi, khó tiêu và đau vùng thượng vị tái diễn mà không có nguyên nhân rõ ràng. Các dấu hiệu đặc trưng thường gặp là no sớm, đầy hơi, đau hoặc nóng rát vùng thượng vị. Các triệu chứng thường liên quan đến ăn uống. Đây là một vấn đề sức khỏe rất phổ biến. Mặc dù không nguy hiểm nhưng nó có thể làm suy giảm chất lượng cuộc sống.

Phân loại khó tiêu chức năng

Khó tiêu chức năng được phân thành hai nhóm tùy thuộc vào triệu chứng lâm sàng nổi trội, bao gồm:

Hội chứng khó chịu sau

Các dấu hiệu đặc trưng:

  • Cảm giác đầy bụng, khó chịu sau ăn.
  • Ăn mau no ở các bữa ăn thông thường với tần suất xuất hiện ít nhất 3 ngày / tuần. 
  • Các triệu chứng này có thể khởi phát ít nhất 6 tháng trước khi người bệnh thấy các biểu hiện rõ ràng của bệnh lý trong 3 tháng gần nhất.

Hội chứng đau thượng vị

Dấu hiệu đặc trưng:

  • Cảm giác khó chịu.
  • Đau hoặc nóng rát vùng thượng vị xảy ra ít nhất một ngày trong tuần. 
  • Các triệu chứng hội chứng đau thượng vị có thể khởi phát ít nhất 6 tháng trước khi người bệnh nhận thấy các biểu hiện rõ ràng của bệnh lý trong 3 tháng gần nhất.

Trong đó, hội chứng khó chịu sau ăn là phổ biến nhất chiếm 61%. Hội chứng đau thượng vị chiếm khoảng 18% người mắc. Một số bệnh nhân có biểu hiện của cả KTCN và hội chứng ruột kích thích, gọi là hội chứng chồng lấp.

Các triệu chứng thường gặp

Các triệu chứng của KTCN bao gồm những khó chịu rõ ràng hay mơ hồ xảy ra ở vùng bụng trên. Mức độ từ nhẹ đến nặng. Bệnh nhân đến khám mô tả những khó chịu của mình như:

  • Cảm giác nóng rát.
  • Buồn nôn, nôn ói.
  • Ợ hơi, đầy hơi và cảm thấy no sớm ngay đầu bữa ăn hay khó chịu sau bữa ăn.

Đặc điểm chung của các triệu chứng này là thường xuyên đến và đi. Triệu chứng có lúc nhiều ngày liên tục hay thỉnh thoảng mới xảy ra một đợt. Trong đó, biểu hiện sẽ tồi tệ hơn sau khi ăn một bữa ăn thịnh soạn, ăn quá nhanh hay ăn ngay trước khi đi ngủ. Hoặc bệnh nhân đang có những căng thẳng, rối loạn tâm lý.

Nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ

Nguyên nhân KTCN đến nay vẫn chưa được xác định. Vì thế, đây là một rối loạn chức năng không do bệnh hoặc rối loạn cụ thể nào gây ra. Tuy nhiên, một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ phát triển chứng KTCN, bao gồm:

  • Rối loạn nhu động dạ dày – tá tràng.
  • Nhiễm vi khuẩn HP.
  • Chế độ ăn uống không hợp lý: ăn nhiều dầu mỡ, gia vị...
  • Thói quen ăn quá nhanh, không nhai kỹ, ăn quá no trước khi ngủ,…
  • Thường xuyên hút thuốc lá, rượu bia.
  • Căng thẳng, lo âu, stress.
  • Tác dụng phụ của một số loại thuốc: thuốc chống viêm không steroid như aspirin, ibuprofen,…

Chẩn đoán khó tiêu chức năng như thế nào?

Dựa theo tiêu chuẩn chẩn đoán Rome IV 2016, bác sĩ chẩn đoán chứng KTCN khi bệnh nhân có trên một trong các biểu hiện, triệu chứng sau:

  • Khó chịu do đầy bụng sau ăn.
  • Khó chịu do cảm giác no sớm.
  • Khó chịu do đau vùng thượng vị.
  • Khó chịu do nóng rát vùng thượng vị.
  • Và không có bệnh lý thực thể gây ra các triệu chứng trên. Các triệu chứng thường xuất hiện rõ ràng trong 3 tháng gần nhất và có thể khởi phát ít nhất 6 tháng trước thời điểm chẩn đoán.

Các xét nghiệm lâm sàng

Để chẩn đoán chính xác, bác sĩ có thể thực hiện một số thăm khám và cận lâm sàng. Mục đích để xác định nguyên nhân gây khó tiêu. Từ đó chẩn đoán chứng KTCN sau khi loại trừ những bệnh lý khác gây ra các triệu chứng tương tự:

  • Trào ngược dạ dày – thực quản.
  • Viêm, loét dạ dày – tá tràng.
  • Hội chứng ruột kích thích.
  • Ung thư dạ dày – tá tràng.

Điều này đồng nghĩa với việc bệnh nhân cần thực hiện toàn bộ các xét nghiệm cơ bản khảo sát đường tiêu hóa như:

  • Siêu âm bụng.
  • Nội soi tiêu hóa trên.
  • Xét nghiệm tìm Helicobacter pylori.
  • Đo pH, nhu động, áp lực thực quản...

Loại trừ nguyên nhân KTCN do các bệnh lý trên khi kết quả đều được chứng minh là âm tính. Ngoài ra, KTCN thường sẽ ít được nghĩ đến khi bệnh nhân có kèm theo những dấu hiệu sau đây:

  • Khởi phát lần đầu tiên.
  • Xuất hiện khi trên 60 tuổi.
  • Sụt cân
  • Nôn ói.
  • Đại tiện ra máu.
  • Tiền căn bản thân hay gia đình có ung thư đường tiêu hóa.

Điều trị

Phương pháp điều trị khó tiêu chức năng sẽ tập trung vào:

  • Điều trị nhiễm khuẩn H. pylori (nếu có).
  • Điều trị theo triệu chứng nổi trội.
  • Thay đổi lối sống, sinh hoạt, giảm stress.

Điều trị KTCN phụ thuộc vào các dấu hiệu và triệu chứng. Vì vậy, các phác đồ điều trị có thể khác nhau ở từng bệnh nhân. Điều trị có thể kết hợp sử dụng thuốc với liệu pháp hành vi, thay đổi thói quen ăn uống và sinh hoạt.

Điều trị bằng thuốc

Thuốc trị KTCN có thể giúp kiểm soát các dấu hiệu và triệu chứng của, bao gồm:

  • Thuốc ức chế bơm proton, thuốc diệt vi khuẩn H. pylori
  • Thuốc trợ vận động: giúp tăng cường làm rỗng dạ dày. Từ đó, dạ dày sẽ có ít axit còn sót lại hơn, giúp giảm các triệu chứng như đầy hơi, buồn nôn và nôn.
  • Thuốc giảm đầy hơi: Simethicone.
  • Thuốc chống trầm cảm liều thấp.

Can thiệp tâm lý

Các triệu chứng KTCN sẽ ảnh hưởng đến hoạt động sống hàng ngày của bệnh nhân. Điều trị tâm lý có thể giúp làm giảm các triệu chứng không điều trị được bằng thuốc. Bác sĩ tâm lý có thể hỗ trợ các kỹ thuật thư giãn, giảm stress trong cuộc sống để ngăn ngừa chứng KTCN tái phát.

Thay đổi chế độ ăn uống và sinh hoạt

  • Thay đổi chế độ ăn uống và sinh hoạt là một trong những yếu tố quan trọng nhất trong việc kiểm soát chứng KTCN:
  • Chia nhỏ các bữa ăn, tránh bỏ bữa, tránh ăn quá no, nên ăn chậm, nhai kỹ.
  • Hạn chế sử dụng thực phẩm và đồ uống nhiều chất béo, đồ cay. Thực phẩm có tính axit cao như cà chua, cam quýt và đồ uống có cồn, caffeine cũng cần hạn chế.
  • Giảm căng thẳng, lo âu bằng cách dành thời gian làm những việc yêu thích như nghe nhạc, đọc sách, chơi thể thao,…
  • Nâng đầu giường khi ngủ.
  • Giữ cân nặng hợp lý vì nếu thừa cân sẽ khiến các triệu chứng trào ngược dạ dày, khó tiêu diễn ra nghiêm trọng hơn.

Chẩn đoán và điều trị sớm khó tiêu chức năng tại Phương Châu

Khó tiêu chức năng là một hội chứng rối loạn ở đường tiêu hóa rất thường gặp. Tuy nhiên, bệnh nhân cần phải đi khám sớm để được chẩn đoán loại trừ do các nguyên nhân thực thể khác gây ra. Vì thế, khi có các dấu hiệu nghi ngờ bị KTCN, bạn hãy đến ngay những bệnh viện có chuyên khoa tiêu hóa để được khám và chẩn đoán sớm nhé.

Trung tâm nội soi – phẫu thuật nội soi tiêu hóa Phương Châu là mô hình trung tâm tiêu hóa đầu tiên tại Đồng bằng sông Cửu Long có sự kết hợp giữa Nội – Ngoại tiêu hóa trong cùng một trung tâm. Bên cạnh sở hữu đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng được đào tạo bài bản về chuyên môn, trung tâm còn trang bị hệ thống nội soi hiện đại nhất hiện nay Olympus EVIS X1 cho hình ảnh sắt nét với độ phân giải 4K, độ phóng đại trên 100 lần sẽ giúp phát hiện sớm những tổn thương ung thư ở kích thước nhỏ mà mắt thường khó phát hiện.

Quý khách hàng có thể đặt lịch khám bệnh TẠI ĐÂY hoặc gọi đến tổng đài 1900 545466 để được hỗ trợ thông tin.